Varis nedir? Belirti ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Varis Nedir?

Varis, vücuttaki venlerin (kirli kanı taşıyan toplar damarların) içindeki kanın yerçekimini yenerek kalbe dönebilmesine yardımcı olan ven kapakçıklarının yetersizliği, ven duvarlarının zayıflığı ve doğuştan damar hastalıkları varisin yapısal nedenlerinin temelini oluşturur.

Varis, kimlerde hangi sıklıkta görülür ve oluşumundaki başlıca etkenler nedir?

Toplumda yaş gruplarına göre %4,5 – % 55 sıklıkta görülen varisin, Türkiye’de etkilediği düşünülen kişi sayısı yaklaşık 10 milyondur. Kadınların bu hastalığa yakalanma ihtimali erkeklere oranla 3-4 kat daha fazladır. Buna kadınların gebelik durumları da eklenince oran 2-3 kat daha artmaktadır. Bunu şu şekilde de açıklamak mümkün; çevremizdeki her beş kişiden biri varislidir.

1. Ailesel geçiş – Genetik miras en önemli faktörlerin başında gelir.
2. Mesleki – sürekli ayakta durmayı ve/veya sürekli oturmayı gerektiren meslek gurupları (örneğin: aktif çalışan meslek gurupları, hostesler, sekreterler, doktorlar, mankenler, ev hanımları…)
3. Hamilelik ve/veya doğum kontrol hapı kullanımı (hormonal nedenler).
4. Şişmanlık.
5. Başka hastalıkların mevcudiyeti (örneğin: karın içi basıncını arttıran hastalıklar, tümörler, şant ameliyatları, trombofilebit).

Kaç tip varis vardır?

Yerçekimi etkisi ile bacaklarda daha sık rastlanan varisler değişik şekillerde karşımıza çıkar:

• Örümcek ağını andıran spider anjiomları ve telenjiektaziler.
• Retiküler varisler.
• Yüzeysel varisler.
• Yüzeysel ana varisler.
• Derin varisler.
• Kombine tipler.

Varis hastalarının doktora başvurma nedenleri nelerdir?

• Bu varisli toplum kesiminin birçoğu ya farkında olmadıkları için veya çözümünün olmadığı kanaatinde olduklarından tedavi arayışı içinde değillerdir. En azından kozmetik/psikolojik veya diğer uçta ağrı, şişme, gece krampları, yorgunluk, yanma-kaşıntı, huzursuz ayak sendromu (bacaklarda sürekli yorgunluk ve zaman zaman ağrı ile kendini gösteren şikayetler topluluğu – bu hastaların birçoğu depresyon ilaçları kullanırlar), ciltte renk değişikliği, kanama, tromboflebit, bacakta ülserler gibi yaşam kalitesini etkileyen yakınmalarla gündelik yaşamlarını sürdürmeye çalışırlar.
• Toplumda sadece yaşlı hanımlarda görülür düşüncesinin yanlış olduğu, ergenlik çağında başlayabilen ve erkeklerde de olmak üzere her yaş gurubunda ve cinsiyette rastlanıyor olmasının bilinmesi tedavide geç kalınmaması açısından çok önemlidir.

Hastalardaki şikayetler sıcak ortamlarda, uzun süreli oturma/ayakta durma gerektiren şartlarda, adet görme öncesi ve günün son saatlerinde artış gösterir.

Varis teşhisi nasıl konulur?

1. Güvenli varis teşhisi günümüzde oldukça kolaylaşmıştır. Varis hastalarında hastanın özgeçmişi, geçirdiği hastalıklar, ailesinde varisin mevcudiyeti, yakınmaları ve muayene bulguları tanıda oldukça önemli yer tutar. Muayene sırasında yapılacak Trendelenburg ve Perthes Testleri varisleşen damar sisteminin temel bölgelerini belirler.
2. Muayene sonrası yapılan el dopleri (continuous wave) tetkiki ve Renkli Duplex Ultrasonografi (her iki yöntem de ses dalgaları prensibiyle çalışır) ile her hastaya özgün Varis Haritasının çıkartılması varisde %99’lara varan teşhis olanağı sağlar. Bu tetkikler hasta konforunu bozmaz, ağrılı ve girişimsel yöntemler değildir.

Yukarıda anlatılan yöntemler haricinde çok özel durumlarda aşağıdaki ileri görüntüleme yöntemleri de kullanılabilmektedir. Ancak hastalarımızın çoğunda bu tetkiklere gerek kalmadan teşhis konulduğu gibi aynı zamanda hastaya özel tedavi kombinasyonları oluşturularak kişiye en uygun tedavi belirlenmektedir.

1. Flebografi
2. BT Venografi

Varisler tedavi edilmezse ne gibi sorunlara yol açarlar?

Varislerin tedavi edilme gerekliliği tedavi edilmemiş varislerin neden olabileceği sorunlar bilindiği zaman önem kazanır. Sonuçta bacaklarda görülen hafif mor damarlar hastaya pek estetik kaygı vermese de bunların tedavi edilmemesi sonucu bakın neler olur:

• Dolaşım bozukluğuna bağlı cilt hastalıkları (varis de bir dolaşım bozukluğu hastalığıdır – staz dermatiti)
• Cilt altında kalınlaşma – cildin kendisinde incelme (patoloji bulgusudur, hasta fark etmez).
• Cilt yaraları ve/veya varis kanamaları (tedavi edilmemiş varislerde uzun sürede oluşabilecek sorunlardır, tedavisi skleroterapi gibi basit olmayacaktır).
• Kronik venöz yetersizlik (toplar damarda kalıcı hastalıklar).
• Yüzeysel trombofilebit (toplar damarda bir çeşit iltihabi tıkanıklık).
• Estetik kaygılar sonucu oluşabilecek psikolojik rahatsızlıklar (kendine güvensizlik, memnuniyetsizlik gibi).

Varislerin tedavi yöntemleri nelerdir?

Varislerde tedavi yöntemleri varis tiplerine ve hasta özelliklerine göre dört guruba ayrılır:

Varisde Tedavi Yöntemleri:

Varisin değişik tedavi seçenekleri olmasına rağmen, konusunda uzmanlaşmış kişiler tarafından veya hastanın sahip olduğu değişik varis tiplerine uygun tedavi yöntemleri, hastaya özel ve kombine uygulanmadığında (Hibrid Tedavi) sonuçlar tatmin edici olmamaktadır.

1. 1. 1. Klasik Varis Operasyonu (Stripping/Ligasyon): Günümüzde nadiren kullandığımız bir yöntem olup aşağıda açıklayacağımız diğer tedavi yöntemlerinin kullanılamadığı ileri evre varislerde, kozmetik cerrahi yöntemlerle varisli damarların devre dışı bırakılmasıdır. Hasta ameliyat olduğu gün evine gidebilir ve normal yaşantısına 3-4 günde dönebilir.
   1. Ambulatuar Flebektomi: Orta, büyük varis pakelerinin(düğümlerinin) lokal anestezi ile 3-5mm açıklıktan çıkartılması yöntemi olup, hasta 2-3 saat içinde taburcu olabilir.

1. Skleroterapi: Spider ven (örümcek ağını andıran varislerde), telenjiektazi gibi ince ve orta kalınlıktaki varislerde, sklerozan (damar kurutucu) ilaçların çok ince iğnelerle damar içine verilerek varislerin kurutulması yöntemidir. Yöntem ağrısız olup, 15-30 dakikalık işlem sonrası normal yaşantısına dönebilir.

1. Lazer Terapi: Hastalarıma gerçekten iyi sonuçlar sunabileceğim sistemleri araştırırken 2004 senesinden beri takip ettiğim ve uyguladığım sistemin bazı özelliklerini aşağıda kısaca bahsetmek isterim.
2. Ekzo-Lazer: Küçük orta boy yüzeysel varislerde (kozmetik ve semptomatik amaçlı) hasta memnuniyeti sağlayacak güvenli ve etkin bir tedavi yöntemidir.

Ekzo-Lazerin (Yüzeyel Lazer) avantajları:

1. • Varisli damara özgün lazer türü ve dalga boyu (ND: YAG 1064nm)
   • Ciltteki varis dışı dokular tarafından düşük emilim; Yan etki olasılığını düşüren bir özellik
   • Her cilt tipinde (hassas ve koyu ciltler dahil) uygulanabilirlilik.
   • Energy Feedback Control (EFC): Sabit enerji verebilme özelliğidir. Her lazer atışından sonra otomatik kontrol mekanizmasıyla enerji kaybına engel olarak etkili tedavi olanağı sağlar
   • Variable Square Pulse (VSP): Hız, etkinlik, güvenlik ve hasta konforu sağlar.
   • Hızlı uygulanabilirlik

• Kırmızı (telenjiektazi, spider vein) ve mavi (retiküler) yüzeyel varislerde etkili transdermal tedavi.

1. • Anestezi gerektirmeyen, hasta tarafından iyi tolere edilebilen girişim olanağı sağlar.
   • Ekonomiktir.

1. Endovasküler Lazer Ablasyon (EVLA; Damar İçi Lazer Tedavisi): Daha önceleri klasik operasyonla (Stripping, Ligasyon) ekarte edilebilen grade IV venöz yetmezlik mevcut olan venlerin (vena safena magna, vena safena parva ve perforan venler) bir çoğu günümüzde EVLA tedavisiyle kolayca ortadan kaldırılabilmektedir.

EVLA’nın (Damar İçi Lazer Tedavisi) Avantajları:

• Genel anestezi yok (Tümessant anestezi denilen lokal uyuşturma ile yapılıyor)
• Hastane yatışı yok
• Girişimden 30 dakika sonra normal yaşama geri dönüş
• Kısa işlem süresi (45 dakika)
• Güvenli
• Ağrısız
• Etkili (%95-97)
• Başarılı kozmetik sonuçlar
• Cerrahi girişimden daha ekonomik

Damar İçi Lazer Tedavisi (Endo-Lazer) sonrası hastaya varis çorabı giydirilir ve hasta normal yaşantısına bir saat sonra dönebilir. Öylesine hasta konforunu ön plana çıkaran bir yöntemdir ki öğlen arası 2 saatini ayıran hasta öğleden sonra işinin başına dönebilmektedir.

Radyofrekans ile varis tedavisi

Varisten Korunma Yolları Nelerdir?

1. Koruyucu hekimlik, varis hastalıklarının gelişmesinin önlenmesinde ve gelişmiş varislerin ilerlemesinin yavaşlatılmasında çok önemli bir yer tutar. Güneşli/sıcak ortamlardan uzak durmak, uzun süreli ayakta durma veya uzun süreli oturma zorunluluğu olan mesleklerde uygun egzersizler ve koruyucu varis çoraplarının kullanılması, aşırı kilolardan kaçınmak, varis oluşturabilecek risk faktörlerinin saptanıp nedene yönelik önlemlerin alınması varis hastalıklarının günümüz yaşam temposunun bir parçası olmasını engellemeye yardımcı önlemler arasında sayılabilir.

Varis Egzersizleri

Bu eksersizler bacak ve baldırda bulunan kas pompasının kullanılarak toplar damarların içinde bulunan kanın kalbe dönüşünü sağlayan hareketlerdir. Bu eksersizler hamilelik gibi özel durumlarda günde en az iki defa yapılmalıdır.

Başlangıç pozisyonu:

Rahat bir şekilde sırt üstü yatın, ellerinizi boynunuz arkasında birleştirin ve ayaklarınız gergin olacak şekilde uzatın.

Dizlerinizi karnınıza doğru bükün, bu pozisyondayken bacaklarınızı gergin olacak şekilde yukarı doğru uzatın ve yavaş olarak başlangıç pozisyonuna dönün. Bu eksersizi 5-20 defa tekrarlayın.

Baldırlarınız alçak bir sandalye veya iki minder üzerindeyken sırt üstü yatın.

Ayak parmaklarınızı katlayın ve zorlayarak sonuna kadar açın.
Bir dakika boyunca bu hareketi yapın.
Yukarda anlatılan pozisyonunuzu korurken,
ayaklarınızı saat ve tersi yönünde çevirin. 30 saniye
boyunca 5 defa aynı hareketi yapın.

Aynı pozisyonda ayaklarınızı 10 defa ileri ve geriye doğru hareket ettirin. Bu eksersizi 1 dakika boyunca yapın.

Gün içinde veya yolculukta yapılacak eksersizler:

• Ayak parmaklarınız üzerinde yükselin.
• Sandalyede otururken ayaklarınızı kendinize doğru çekin.
• Bu eksersizleri fırsat buldukça en az 5 dakika boyunca yapın.

1. Bol Hareket: Her hareket yaralıdır. En iyisi yürüme, yüzme, bisiklet, gibi sürekliliği olan hareketlerdir. Önermediğimiz tek spor bacaklarla ağırlık çalışmalarıdır.
2. Bir saatten daha uzun süre oturmayın ya da ayakta kalmayın. Oturan birinin arada bir ayağa kalması ve dolaşması gerekir. Gün içinde otururken bacakları yüksekte tutmak yararlıdır.
3. Soğuk suyla bacaklara duş Cilde uygulanan soğuk su ile venler büzülür ve kan daha çabuk kalbe akar. Bu amaçla banyo küvetini üçte birine kadar soğuk su ile doldurun (14-16 derece). Bu su içinde on dakika dolaşın. Her adımda ayağınızı tamamen sudan çıkartıp sonra tekrar sokun. Diğer bir yöntem de sabah ve akşam bacaklara ayaklardan başlayıp yukarı doğru soğuk su duşu uygulamaktır.
4. Bol giysileri tercih edin. Sıkı kemerler kan akımını zorlaştırır. Külotlu çorapların da bel kısmını sıkmaması gerekir.
5. Ayakkabı topukları 5 cm’den yüksek olmamalı. Topuklar ne kadar yüksekse bacak kaslarının pompalama işlevi o kadar zayıftır. Giydiğiniz ayakkabıyı her gün değiştirin. Değişik yükseklikteki topuklar kan pompasına uyarıcı etki yapar.
6. Doğru beslenme. Doğru beslenme vücuda gerekli yapı maddelerini sağlar. Bağ dokusunun dayanıklılık ve esnekliğini sağlayan kollajen ve elastin liflerinin azalması bir çok organda yetmezliğe yol açar. Bağ dokusu zayıflığı varis oluşumuna neden olur. Doğru beslenme bağ dokusunu güçlendirir ve aşırı kikoyu önler. Günde en azından iki litre sıvı tüketilmelidir.
7. Varis Çorapları: Dıştan destek görevi yapan külotlu çorapların iyi kaliteli olanları hafif varislerde yarar sağlar. Aşırı varis şikayetlerin de ise sıkıca kavrayan özel varis çorapları faydalıdır.
8. Sigara içilmemelidir. Sigara ve oluşturduğu serbest radikaller damar duvarına zarar vererek damar hastalıklarının oluşmasını çabuklaştırır.

• Bitkisel maddeler. Bitkisel kaynaklı venleri sıkılaştıran maddelerin (at kestanesi, gotu kola, rutin, diosmin) pomat ve hapları yararlı olabilir.

Bu makalede geçen bilgiler öneri olmayıp sadece bilgilendirme amaçlıdır. Mutlaka doktorunuzla görüşünüz.

Op.Dr. Mustafa Kemal Çalık

Kalp Damar Cerrahisi Uzmanı

Kaynak: www.WellOnHealth.com

*Fotoğraf çekimleri hasta izni alınarak yapılmıştır.